Legalny narkotyk w każdym domu

Biały, krystaliczny proszek, bez zapachu o słodkim smaku. Legalny narkotyk. Obecny w każdym domu. Prawdopodobnie wielu z Was słyszało o tym, że cukier działa na człowieka uzależniająco. Ja również słyszałem, ale po ostatniej lekturze badań jestem dosłownie wstrząśnięty. 

Co cukier robi z organizmem człowieka?

Gdy tylko na języku poczujemy słodki smak informacja o tym biegnie bezpośrednio do naszego mózgu pobudzając tzw. ośrodek nagrody. Ośrodek nagrody jest systemem skomplikowanych połączeń elektrycznych i chemicznych, który odpowiada za odczuwanie przyjemności. Dokładnie ten sam ośrodek pobudzają np. miłość, przyjaźń czy zachowania seksualne, ale także narkotyki. Cząsteczką chemiczną, która odpowiada za przekazywanie tych bodźców jest dopamina. Narkotyki, alkohol czy nikotyna powodują uwolnienie w mózgu tak dużych ilości dopaminy, że organizm ciągle szuka możliwości zaspokojenia swojego układu nagrody – wpadając w uzależnienie. 

Cukier także powoduje uwolnienie dopaminy w układzie nagrody, jednak jej ilość jest mniejsza niż w przypadku narkotyków. Co nasz mózg odpowie na pytanie o jeszcze jedno słodkie ciasteczko? To proste: „Ja chcę jeszcze raz!”

Układ nagrody jest pobudzany także przy „normalnym”, zdrowym jedzeniu. Jednak to pobudzenie nie jest tak silne jak przy wysokocukrowym posiłku. Dlatego jedzenie sprawia nam przyjemność. Gdybyśmy przez kilka dni jedli ciągle to samo danie ilość uwalnianej dopaminy będzie malała z każdą kolejną powtórką. Jest to nasza naturalnie wykształcona umiejętność chęci poszukiwania nowości i różnorodności smaków. Po co nam ta umiejętność?  Po to, abyśmy potrafili rozpoznać nieświeże jedzenie, a także po to by dostarczać do organizmu pełne spektrum witamin i mikroelementów. Organizm produkuje więcej dopaminy, przy próbowaniu nowości :) , a jedzone w kółko te same potrawy po prostu się nudzą. Można też z tego wywnioskować dlaczego dzieci nie lubią warzyw. 

Jeśli zamiast pełnowartościowego posiłku wcinamy wysokoenergetyczne kulki z mlekiem na śniadanie ośrodek nagrody dostaje dopaminowego kopniaka i błaga o więcej. Sprawia to, że uzależniamy się od wysokocukrowych przekąsek. Cukier zaczyna działać podobnie do narkotyków. Tak, częste jedzenie słodkiego działa na nas uzależniająco. Jak bardzo? 

Poniżej znajduje się obrazek przedstawiający badanie PET. Widoczne są intensywnie zabarwione ośrodki odpowiedzialne za odczuwanie przyjemności. Im jaśniejszy kolor tym większa ilość dopaminy w układzie nagrody. Po lewej stronie znajduje się mózg otyłego, uzależnionego od wysokocukrowych posiłków. Po prawej stronie mózg uzależnionego od… kokainy. 

Jak zwierzęta reagują na cukier? Naukowcy z Connecticut College postanowili sprawdzić co sprawia szczurom przyjemność. Zwierzaki podzielono na grupy i podano do stołu… kokainę, morfinę oraz bogate w cukry i tłuszcze ciasteczka Oreo. Szczury badano następnie pod kątem poziomu białka c-Fos w układzie nagrody. Im więcej białka c-Fos tym większy poziom zadowolenia. Okazało się, że największy poziom białka c-Fos wykryto u szczurów, którym podano ciasteczka Oreo, zostawiając morfinę i kokainę daleko z tyłu. 

Na co uważać podczas zakupów? 

Warto sprawdzać tabelę wartości odżywczych. Najczęściej jest ona przeliczona na 100g/100ml oraz na jedną porcję. Pamiętajcie, że napoje trzeba przeliczyć na duże objętości. Wbrew pozorom cukier nie znajduje się tylko w słodkich produktach. Duże ilości cukrów zawierają: ketchup, sosy, jogurty, owoce suszone, wody smakowe, batoniki granola, płatki śniadaniowe. Często jest schowany na etykiecie pod innymi nazwami np. glukoza, sacharoza, maltoza, dekstroza, laktoza, syrop glukozowo-fruktozowy czy skrobia.

Jak to wygląda w praktyce?

Zjedzenie jednego kubeczka Monte (150g) to 20 g cukru – 4 łyżeczki. Ewenementem dla mnie są wciąż bardzo modne wody smakowe, a tym bardziej wody smakowe dla dzieci. Wypicie jednej 1,5 litrowej butelki wody Żywiec Zdrój o smaku brzoskwiniowym to około 76 gramów cukru – czyli 15 łyżeczek. Wartości podane na opakowaniu trzeba było pomnożyć 15 razy. Wypicie takiej samej ilości Tymbarka o smaku brzoskwiniowo-pomarańczowym to już 140 g. Nadal mało? 160 g cukru ma w sobie mój faworyt czyli 1,5 l butelka Coca Coli. Wizualizacja ilości cukru poniżej.

Od lewej: Monte, woda smakowa Żywiec Zdrój, napój Tymbark, Coca Cola

„Nie, nie. Ja już nie piję coli, zastąpiłem ją zdrowymi sokami owocowymi.” 

Na uwagę zasługują też produkty Light, które pozornie nas odchudzają. Zmniejszona zawartość tłuszczu jest zrekompensowana zawartością cukru i skrobi. Przykład? Jogurty light Jogobella. Mimo, że słodzone są słodzikami to zawierają około 8 g cukru na 100g, co daje prawie 3 łyżeczki cukru na jeden kubeczek. 

Czasem warto zrobić swój sok bez dodatku cukru. Można też przyrządzić sobie zdrowy deser dodając owoce do jogurtu naturalnego lub przygotować sobie z nich orzeźwiający koktajl. Nawet jeżeli wyda Wam się za mało słodki to sami możecie zdecydować ile cukru do niego dodać. 

Pozdrawiam,

Pan Paszczak